ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΑΣ

Η Χαλκίδα είναι σήμερα η σημαντικότερη της Εύβοιας. Είναι η πρωτεύουσα του νομού, βρίσκεται στη δυτική ακτή του νησιού χτισμένη στο κοντινότερο σημείο του προς τη βοιωτική  ακτή, από την οποία χωρίζεται με τον πορθμό του Ευρίπου ή Χαλκίδα συνδέεται οδικώς με κινητή γέφυρα.

Το νησί της Εύβοιας έχει έκταση 3.900 τ. χμ.  και είναι το δεύτερο μεγάλο νησί της Ελλάδας. Η Χαλκίδα είναι από τις  πιο   παλιές πόλεις στην Ελλάδα κι έχει πάνω από τρεις χιλιάδες χρόνια ζωή. Κατά την Τουρκοκρατία ήταν χωρισμένη σε δυο τμήματα το προάστιο  (Ξέχωρο) όπου συγκεντρωνόταν η εμπορική κίνηση της πόλης ( λιμάνι, αγορά) και το Κάστρο που ήταν κλεισμένο με ενετικά τείχη. Γύρω από τα τείχη υπήρχε τάφρος δυο πέτρινα γεφύρια με τα οποία επικοινωνούσε το Ξέχωρο με το Κάστρο. Το φρούριο  του Καράμπαμπα  είναι τουρκικό και κτίστηκε την άλωση της Χαλκίδας από τους Τούρκους (1682-1688) πάνω στο τάφο του Σουλτάν Καράμπαμπα Το μόνο που σώζεται ως σήμερα από την οχύρωση της πόλης.

Το 1844 ο πληθυσμός της Χαλκίδας ήταν 5.925 κάτοικοι. Το 1845

Η σύγχρονη Χαλκίδα είναι μια όμορφη πόλη χτισμένη στην Ευβοϊκή και τη Βοιωτική ακτή του Ευρίπου . Ο πορθμός του Ευρίπου  χωρίζει την Εύβοια από τη Βοιωτία και είναι ονομαστός για τα ρεύματα του, την αλλαγή της φοράς κίνησης των νερών.Είναι ένα παλιρροϊκό φαινόμενο που πολλοί προσπάθησαν να εξηγήσουν από την αρχαιότητα ακόμη. Σημαντικό επίσης μνημείο της πόλης είναι η εκκλησία της Αγ.Παρασκευής, παλαιοχριστιανική ρυθμού Βασιλικής του τέλους του 5^ου  ή των αρχών του 6^ου αι.μ.Χ. (μόνο άλλες δυο τέτοιες σώζονται στην Ελλάδα σήμερα).

Η Συγκοινωνίες διευκολύνονται τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα και με την  κατασκευή της υψηλής γέφυρας η οποία συνδέει τη Βοιωτική ακτή με την Εύβοια..

Η μυκηναϊκή  Χαλκίδα πρέπει να  αναζητηθεί εκτός από τη Μάνικα, όπου ακμαίος οικισμός υπάρχει μέχρι το τέλος της ΥΕ ΙΙΙ  περιόδου (1200-1100π.Χ.), σε δύο θέσεις της Χαλκίδας, στο Βαθροβούνι, και στην Κακή Κεφαλή όπου βρέθηκαν

Επιφανειακά  όστρακα.

Η πόλη είχε νερά υφάλμυρα, με εξαίρεση το εξαίρετο και δροσερό νερό της πηγής Αρέθουσας, που  έφτανε   όμως για να  υδροδοτεί ολόκληρη την  αρχαία πόλη Τη Χαλκίδα τη στόλιζαν γυμνάσια, ναοί, στοές, θέατρα, και  πολλά αγάλματα.

Ο Στράβων αναφέρει γέφυρα στον Εύριπο και δύο πύργους στα άκρα πύργοι ήταν μέρος των αρχαίων τειχών, που ο Λίβιος  χαρακτηρίζει απροπαντων εκείνα της ανατολικής  πλευράς.   Στο λιμάνι βρισκόταν μια από πύλες. Ήταν αυτό διπλό, ώστε να  αγκυροβολούν εύκολα οι καταπλέοντε βόρειο και το νότιο Ευβοϊκό  κόλπο.  Η γεωγραφική θέση της Χαλκίδας εισρατηγική σημασία, ώστε ο Λίβιος τονίζει, πως ο Εύριπος είχε τόση θάλασσα,

Το έτος 1900 ανακαλύφθηκε αρχαίο γυμνάσιο, κοντά στην πηγή Αρέθουσα Ψηφιδωτό του εικόνιζε παλαιστές, πυγμάχους και το γυμναστή τους. Γυμνάσιο (γυμναστήριο) αποκαλύφθηκαν και λουτρά. Το γυνάσιο αυτό χροθηκε στους ύστερους ρωμαϊκούς  χρόνους.

Το νησί της Εύβοιας είναι το δεύτερο μεγάλο νησί της Ελλάδας. Πήρε το όνομά του από τη νύμφη Εύβοια, κόρη του ποταμού Ασωπού ή από τα άφθονα βόδια που υπήρχαν στο νησί (Ευ-βους). Επίσης κατά εποχές ονομαζόταν Μακρά ή Μάκρις, Ελλοπία, Αονία, Ασωπίς, Χαλκοδοντίς, Αβαντίς, Αβαντιάς κ.ά.

Τα χαλκουργεία, τα σιδηρουργεία, τα λατομεία μαρμάρου, τα ιαματικά λουτρά, τα εργαστήρια αγγειοπλαστικής και αγγειογραφίας είχαν εξασφαλίσει σημαντικά πλούτη στους κατοίκους της αρχαίας Εύβοιας.

Κατά την αρχαιότητα δυο κυρίως πόλεις κυριάρχησαν στον ευβοϊκό χώρο κι έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην ιστορία του νησιού, η Χαλκίδα και η Ερέτρια. Οι Ευβοείς έλαβαν μέρος στην αργοναυτική εκστρατεία και στον τρωικό πόλεμο με αρχηγό τον Ελεφήνορα το Χαλκοδοντιάδη. Κατά τον 7^ο π.Χ. αιώνα η Χαλκίδα έχει αναπτυχθεί τόσο ώστε στέλνει αποίκους στη Χαλκιδική (στην ευβοϊκή πόλη οφείλει το όνομά της η μακεδονική χερσόνησος), στην Ιταλία και στη Σικελία. Το 506 π.Χ. οι Αθηναίοι κυρίεψαν την Εύβοια και το 338 π.Χ. μετά τη μάχη της Χαιρώνειας, ο Φίλιππος ο β΄ της Μακεδονίας κατέλαβε το νησί. Κατά τη διάρκεια των περσικών πολέμων η Εύβοια έπαιξε σοβαρό ρόλο, τόσο χάρη στη γεωγραφική της θέση όσο και χάρη στη δυναμική συμμετοχή των κατοίκων της. Το 480 π.Χ. έγινε στο ευβοϊκό ακρωτήριο Αρτεμίσιο η ναυμαχία του Αρτεμισίου με μεγάλες ζημιές για τον περσικό στόλο. Αργότερα θα περιέλθει κι αυτή στους Ρωμαίους (146 π.Χ.).

Υπάρχουν πληροφορίες σχετικές με την οχύρωση του στενού του Ευρίπου και της Χαλκίδας από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό τον 6^ο αι. μ.Χ. αλλά κι από άλλους αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Τα οχυρωματικά έργα ήταν απαραίτητα για να προστατευθεί το νησί από τις επιδρομές των βαρβάρων. Το 1204 μ.Χ. οι Φράγκοι κατέλαβαν την Εύβοια και τη χώρισαν διοικητικά σε τρία τμήματα: του Ωρεού, του Νεγρεπόντε και της Καρύστου. Αργότερα (1258 μ.Χ.) οι Βενετοί την καθιστούν σταθμό και ορμητήριο του στόλου τους. Το 1470 μ.Χ. ο Μωάμεθ ο Β΄ κατέλαβε τη Χαλκίδα και διέταξε άγρια σφαγή των κατοίκων της. Από τότε άρχισε η περίοδος της Τουρκοκρατίας για την Εύβοια. Ο Μωάμεθ Β΄ έκανε τη Χαλκίδα έδρα του πασαλικίου του που έφτανε μέχρι την Αθήνα και τη Θήβα.

Στο μεγάλο απελευθερωτικό αγώνα έγιναν πολλές ναυμαχίες και μάχες στην Εύβοια. Σπουδαιότερες είναι: α) των Βρυσακίων (1821) με αρχηγό τον Αγγελή Γοβγιό, β) των Στύρων (1822) με αρχηγό τον Ηλία Μαυρομιχάλη, γ) της Καρύστου (1822) με αρχηγό τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, δ) οι μάχες της Καρύστου (1823-1824) με αρχηγό τον Νικόλαο Κριεζώτη, ε) η μάχη στο Αλιβέρι

και η πολιορκία της Χαλκίδας (1823) με αρχηγό των Οδυσσέα Ανδρούτσο και πολλές άλλες. Η πόλη της Χαλκίδας ελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 25 Μαρτίου του 1833 μ.Χ. και ο αντιπρόσωπος του Ομέρ πασά της Καρύστου, παραδίδει το κάστρο της Χαλκίδας στον αντιπρόσωπο της ελληνικής κυβέρνησης Ιάκωβο Ρίζο Νερουλό.

Η Χαλκίδα είναι από τις πιο παλιές πόλεις στην Ελλάδα κι έχει πάνω από τρεις χιλιάδες χρόνια ζωή. Εξαιτίας της επίκαιρης θέσης της διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο σε όλη την ιστορική της πορεία. Κτίσμα, κατά την παράδοση, των Φοινίκων, πήρε το όνομά της από τα πολλά χαλκουργεία, εργαστήρια επεξεργασίας χαλκού που υπήρχαν στην πόλη ή από την κάλκη (κοχύλι με πορφυρή χρωστική ουσία) ή κατά μια άλλη άποψη από την κόρη του ποταμού Ασωπού Χαλκίδα. Κατά την Τουρκοκρατία ήταν χωρισμένη σε δυο τμήματα: το προάστιο (Ξέχωρο) όπου συγκεντρωνόταν η εμπορική κίνηση της πόλης (λιμάνι, αγορά) και το Κάστρο που ήταν κλεισμένο με ενετικά τείχη. Γύρω από τα τείχη υπήρχε τάφρος και δυο πέτρινα γεφύρια με τα οποία επικοινωνούσε το Ξέχωρο με το Κάστρο.

Το φρούριο του Καράμπαμπα είναι τουρκικό και κτίστηκε μετά την άλωση της Χαλκίδας από τους Τούρκους (1682-1688) πάνω στο τάφο του Σουλτάν Καρά-Μπαμπά. Το μόνο που σώζεται ως σήμερα από την αρτιότατη οχύρωση της πόλης.

Το 1835 ιδρύεται το πρώτο Δημοδιδασκαλείο της Χαλκίδας. Το 1838 εκλέγεται ο πρώτος ντόπιος δήμαρχος της πόλης, ο Γεώργιος Αποστολίδης. Το 1834 γίνεται το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της Χαλκίδας και χαράσσονται νέοι δρόμοι, όπως η οδός της Άνω Πύλης (σήμερα Κώτσου), η οδός της Κάτω Πύλης (σημ. Αγγελή Γοβγιού), η οδός προς την Αγ. Παρασκευή (σημ. Σταμάτη) κ.ά.

κτίζεται το Δημοτικό Νοσοκομείο. Κυκλοφορούν οι πρώτες εφημερίδες “Έλλην”, “Εύριπος”, “Φίρδην Μίγδην”. Το 1885 γίνονται τα σχέδια για ν’ αρχίσουν να γκρεμίζονται τα τείχη της πόλης και να γίνει διεύρυνση του στενού του Ευρίπου για τη διευκόλυνση των συγκοινωνιών. Με εντολή του πρωθυπουργού της Ελλάδας Χαρίλαου Τρικούπη και τις πιέσεις του τότε δημάρχου της πόλης Ηρακλή Γαζέπη γκρεμίζεται τελικά η οχύρωση του στενού του Ευρίπου τρία χρόνια αργότερα. Απ’ όλα αυτά τα οχυρώματα του στενού του Ευρίπου και τα επιβλητικά κάστρα σήμερα δυστυχώς δεν σώζεται τίποτα. Τα τζαμιά κατεδαφίστηκαν και διατηρείται ως σήμερα μόνο το τζαμί στην πλατεία των Πεσόντων Οπλιτών. Το 1890 καταστρέφεται η ξύλινη γέφυρα του Ευρίπου και αντικαθίσταται με σιδερένια ιταλικής κατασκευής

Το 1941 βομβαρδίζεται η περιοχή της Χαλκίδας από τους Γερμανούς οι οποίοι την κατέλαβαν και έφυγαν από την Εύβοια στις 15 Οκτωβρίου 1944. Το μικρό κομμάτι της βοιωτικής ακτής υπάγεται διοικητικά στο δήμο Χαλκιδέων από το 1940. Το 1962 τοποθετείται η σημερινή συρταρωτή γέφυρα.

Η σύγχρονη Χαλκίδα είναι μια όμορφη πόλη χτισμένη στην Ευβοϊκή και τη Βοιωτική ακτή του Ευρίπου. Ο πορθμός του Ευρίπου χωρίζει την Εύβοια από τη Βοιωτία και είναι ονομαστός για τα ρεύματά του, την αλλαγή της φοράς κίνησης των νερών. Είναι ένα παλιρροϊκό φαινόμενο που πολλοί προσπάθησαν να εξηγήσουν από την αρχαιότητα ακόμη. Η αλλαγή της φοράς κίνησης των νερών οφείλεται σύμφωνα με τις παρατηρήσεις των επιστημόνων του Θαλασσογραφικού Σταθμού της Υδρογραφικής Υπηρεσίας σε δυο διαφορετικά ρεύματα που η συχνότητα των αλλαγών τους και η έντασή τους κυμαίνεται από ένα έως δυο μίλια την ώρα μέχρι και οχτώμισι μίλια την ώρα.

Σημαντικό επίσης μνημείο της πόλης είναι η εκκλησία της Αγ. Παρασκευής, παλαιοχριστιανική ρυθμού βασιλικής.

Η μικρή απόσταση της Χαλκίδας από την περιφέρεια της Πρωτεύουσας με την οποία τη συνδέει η εθνική οδός Αθηνών-Θεσσαλονίκης και σιδηρόδρομος, την έχουν καταστήσει πόλο έλξης πολλών νέων βιομηχανικών μονάδων και τουριστικών εγκαταστάσεων. Στην περιοχή της υπάρχει λιμάνι, ναυπηγεία, ιχθυόσκαλα κλπ. Οι συγκοινωνίες διευκολύνονται τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα και με την κατασκευή της υψηλής γέφυρας η οποία συνδέει τη βοιωτική ακτή με την Εύβοια.

Η ΠΑΛΙΡΡΟΙΑ

Η Πανέμορφη πόλη μας, η νύμφη του Ευβοϊκού, η Χαλκίδα, φημίζεται για τα << τρελά νερά>> της, τα νερά  του Εύριπου. Πολλοί τουρίστες  έρχονται για να θαυμάσουν αυτό το φαινόμενο και όχι μονό. Έτσι  κι εμείς  όταν βρισκόμαστε πάνω στη γέφυρα κάθε φορά με ενδιαφέρον παρατηρούμε να αλλάζουν  ροη τα νερά.

• Η αλλαγή της ροής των νερών γίνεται κάθε έξι  συνήθως. Τις έξι ώρες  τρέχουν από το Βορά προς το Νότο, ηρεμούν για περίπου 8 λεπτά, και μετά  αλλάζουν  ροής και τρέχουν  από το Νότο προς το Βορά  για τις  υπόλοιπες έξι ώρες.
• Το φαινόμενο του Πορθμού του Εύριπου, φαινόμενο  που αποτελεί παγκόσμια  μοναδικότητα και είναι  μια εντελώς  ειδική περίπτωση εκδήλωσης της  παλίρροιας ( ανά 6 ώρες  εναλλαγή της κατεύθυνσης  του ρεύματος  από το Βόρειο προς το Νότιο  Ευβοϊκό κόλπο και αντιστρόφως.) Σήμερα  γνωρίζουμε ότι  το φαινόμενο οφείλεται  στην διάφορα του χρόνου  άφιξης  του παλιρροϊκού κύματος
• στον πορθώ, το όποιο καθώς σχηματίζεται  στην ανατολική  Μεσόγειο  και πλησιάζει προς τα δυτικά, διχάζεται  στις ακτές τις Ανατολικής  Εύβοιας και  εισέρχεται στο
• Νότιο  και στο Βόρειο  Ευβοϊκό ακλουθώντας μέχρι να φτάσει στον  πορθώ διαδρομές με  διαφορετικό μήκος.
• Το φαινόμενο της παλίρροιας (Μετεωρολογικά) και ο μύθος λέει ότι  μη μπορώντας να βρει λύση έπεσε και πνίγηκε στα νερά του Εύριπου. ( Η αλήθεια είναι ότι πέθανε στη Χαλκίδα  από ασθένεια του στομάχου). Ο  Ερατοσθένης, Ο Στραβών (Γεωγραφικά), ο Τάτιος  Λίβυος, ο Πλίνιος  από την αρχαία  εποχή,  το 1669 ο Ιησουίτης Σαβίνος, το 1703  ο Ενετός  Κορώνει, ο Ελβετός   φυσιοδίφης Φόρε του 19^ο αιώνα,  ο Ναζί,  κι ο διευθυντής  Αστεροσκοπείου Αθηνών  Σιμή στον 20^ο  αιώνα,  και άλλοι,  μελέτησαν την παλίρροιας του Εύριπου. Πολύ βαθιά μελέτη έκανε ο Αρθούρος  Μανέ, υποναύαρχος  του Αγγλικού ναυτικού  και υδρογράφος, παρατηρώντας την παλίρροιας από το σπίτι  που έμενε  για πολλά  χρόνια  πολύ κοντά στον πορθμό.
• Αργότερα (1928), ο καθηγητής και ακαδημαϊκός  Δ. Αιγινήτης  εξήγησε ότι  το  φαινόμενο  οφείλεται  στη διάφορα της στάθμης της  επιφάνειας της  θάλασσας  στις δυο λεκάνες  του  Βόρειου και Νότιου Ευβοϊκού κόλπου,  που σε συνδυασμό με τις επίδρασης της σελήνης, οδηγεί στο ακανόνιστα ρεύματα  της παλίρροιας του Εύριπου.  Με τη  μελέτη του  φαινόμενου αυτού ασχολούνται  και επιστήμονες της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του  Υπουργείου Ναυτικών που ίδρυσε θαλασσογραφία Σταθμό  στη Χαλκίδα από το 1921. Κι ο Σ. Ν. Λιονταρής, Αν. Καθ. Παν/Μάιου  Αθηνών, έχει μελετήσει  το αλλιώτικο  φαινόμενο  του Εύριπου  Χαλκίδας  σε σχέση  με την  αυτογραφική κατάσταση του Βόρειου και Νότιου Ευβοϊκού  κόλπου.
• Οι αρχαίοι  αποκαλούσαν Εύριπος  τους  ευμετάβλητους  χαρακτήρες και  συχνά μεταχειρίζονταν  τις φράσεις  << Εύριπος άνθρωπος>>, << Εύριπος  διάνοια>>, <<Εύριπος  τύχη>> για περιπτώσεις  με κύριο χαρακτηριστικό την αστάθεια .

Εύριπος δηλώνει  και την ορμητική φορά του παλιρροϊκού ρεύματος  (Ευ-ριπή). 

Έγραψε η Αγγελική Νερούτσου